SUMBA

vergeten eiland

Sumba is een vergeten eiland. Iedereen die Indonesië kent , kent de naam Sumba wel, en het is misschien dan ook wel bekend dat daar die mooie ikats vandaan komen, maar weinigen zijn er daadwerkelijk op bezoek geweest, en dat is zonde. Op deze pagina laat ik zien waarom.

Bevolking

Er wonen maar 800.00  Sumbanezen  op een eiland dat 3x groter is dan Bali.  40 %  is christen 10 % is Islamiet, en de overige 50% is animist, en het is die groep die het karakter van het eiland bepaalt. Het is de grootste animistische gemeenschap in Zuidoost Azie. Dit animisme wordt hier Marupu genoemd en kenmerken zijn de voorouderverering en  bezieling van vrijwel alles om ons heen. Dit respect voor plaatsen, stenen of bomen leidt bij de toerist nog wel eens tot onbegrip, en in het verleden ook nog wel eens tot  agressie, maar wanneer je een gids in de arm neemt , word je (bijna) overal van harte welkom geheten. Soembanezen zijn over het algemeen vriendelijke en open mensen, die ook in jou als vreemdeling  geïnteresseerd zijn.

verkoper van parangs (kapmessen) op de markt.
klapper schrapen
verkoper van pruimtabak op de markt.
verkoopster van groente  op de markt
de was doen .

Veel Sumbanezen wonen nog in hun traditionele dorpen. Er zijn er nog honderden van. Die dorpen liggen vaak bovenop een heuvel en bestaan uit 10 tot 20 grote huizen. Midden in het dorp liggen grote stenen blokken. Dit zijn de graven . Hoe groter de steen , des te belangrijker was de begraven persoon.  Deze plekken mogen niet betreden worden, en bezoekers kunnen beter even vragen waar ze wel en niet mogen lopen.

verwelkoming in het dorp met een bordje sirih.
dorpsoudste toont zijn parang

wonen

dorpsoudste
voor zijn huis
sumba

ë

De drinkwatervoorraad wordt in stenen potten bewaard, die houden het water ook koel. Boven de kookplaats hangt hier een grote mand.

Midden in het huis staan de vier centrale palen die het dak dragen. Linksonder en rechts de vuurplaats met erboven een rek om het eten te bewaren. De vloer bestaat overal uit bamboepalen, wat moeilijk lopen is, maar wel goed ventileert.

Hier wordt het vuur opgestookt op de kookplaats. De pannen staan op een paar stenen.

Rechts het aanrecht.

 Die huizen zijn gebouwd rond een vierkant houten frame van grote boomstammen.

De hele rest van het huis is gebouwd van bamboepalen. Het huis heeft heeft drie niveau’s, op de grond wonen de varkens en de geiten, daarboven de familie met aanhang. Daarboven, in het hoge dak van pandan bladeren, wonen de geesten en de voorouders. Zij huizen in de houten beelden, de ikats en sieraden, en wapens die daar opgeslagen liggen.  Centraal in het huis ligt de vuurplaats , waar gekookt wordt.  Vreemd genoeg is er geen rookafvoer, en wordt het meeste voedsel juist boven de vuurplaats aan haken bewaard. De rook zorgt dan voor een zekere conservering.

De bewoners brengen veel tijd door in hun woning, die  aan de voorzijde een paar ruime verblijven hebben,

 een voor de mannen en een voor de vrouwen.

En dit is een bewoner van de benedenverdieping.

Alleen pasgetrouwden krijgen een eigen slaapplek zoals deze.

Deze twee jongens waren het centrum van de ceremonie. Rechtsvoor een priester die liederen zingt, en rechtsachter de opa van de jongens, die even later een kip offert.  Wat het doel van de ceremonie was, is ons niet duidelijk geworden. Toch waren we van harte welkom.

Op de dag van ons bezoek was het extra druk. Er was een ceremonie en dat betekent voor de vrouwen een extra portie sirih en voor de mannen natuurlijk kaarten.

economie

Economisch gezien is Sumba ook al een vergeten eiland. Er valt weinig te halen aan grondstoffen, en dus komt er weinig geld binnen. Daardoor is het eiland vrijwel zelfvoorzienend in onder andere zijn voedselvoorziening.  In het westen wordt rijst verbouwd, en in het oosten worden sinds een aantal jaren veel cashewnoten verbouwd, maar daar wordt dankzij de Indiaase tussenhandel niet veel aan verdiend. 

Hiernaast ziet u de cashewvrucht. Iedere vrucht geeft een nootje, wat eronder hangt.

Het mysterie van het sandalwood.

Ooit was Sumba een rijk eiland en dat kwam door het geurige Sandalwood, in het Nederlands sandelhout. Een houtsoort die een heerlijk kruidige geur verspreidt, en dus gebruikt werd voor juwelenkistjes en waaiers en was daardoor vooral in China heel geliefd. Ook was de olie in gebruik als geneesmiddel tegen onder andere geslachtsziekte zoals syphillis. Penicilline maakte daar een einde aan.  Sandelhout leverde dus enorm veel geld op.  Zoveel zelf dat begin vorige eeuw er meer gekapt werd , dan dat erbij groeide. Dit liep zo uit de hand dat er heden ten dage deze houtsoort totaal verdwenen is van het eiland. Werkelijk helemaal niets meer te vinden. De populaire verklaring daarvoor is dat de Nederlandse kolonialisten alles omhakten en meenamen. Zo kortzichtig waren die Hollanders echter ook weer niet, zij hadden al plantages aangelegd. De ware oorzaak van de totale verdwijning van dit gewas ligt bij de regelgeving die werd ingevoerd, toen het hout echt schaars begon te worden. De Indonesische regering, vaardigde in 1958 een regel uit dat het voorhanden hebben van sandelhout strafbaar zou worden. De consequentie van die regel was niet, dat de bomen met rust werden gelaten, maar dat alle bomen uit voorzorg  gelijk gerooid werden. De boom kreeg de bijnaam “trouble tree” hau lasi. In Sumba werd de boom bijgevolg totaal uitgeroeid.  Sandelhout wordt nu geproduceerd in Sri Lanka.

De enige sandalwood boom op Sumba (achter deze ikat verkopers) is te vinden in het dorp Melolo, Hij is onlangs geimporteerd uit Timor , waar wel een herplant programma bestaat. Meer over de “trouble tree” vindt u hier.   Melolo was ooit de hoofdstad van een van de vele koninkrijkjes op Sumba, en er wonen ook nu nog mensen die met prins en prinses worden aangesproken.

Nog meer sandalwood: het Sumbanese paardenras heet in het engels het Sandalwood horse.. Voor de Sumbanees zijn paarden erg belangrijk, destijds vooral  bij het oorlog voeren. Het is een bijzonder sterk paardenras, wat goed tegen de warmte kan. In de achttiende- en negentiende eeuw was dit paard een belangrijk exportprodukt . Met name dan voor het Brits-Indisch leger die er duizenden per jaar naar India transporteerde, en het dus ook zijn naam gaf.

Tabak maken is nog best een kunst. Deze mannen verkopen zwarte gefermenteerde tabak , die bedoelt is om te kauwen. Ook lekker om bij de sirihpruim te doen.

In het oosten van Sumba wordt al honderden jaren zout geraffineerd. Het (zee)zout wordt niet hier gewonnen, maar op Lombok. De middelen zijn uiterst primitief.

Luwak, coffee luwak.

Wanneer je klaar bent op de markt neem je de bus naar huis.

Een kapmes ( heet hier Parang) heb je altijd nodig. Ook als je in een restaurantje zit te eten.

Dus als er een aan revisie toe is, koop je hier een nieuw lemet.

Op de lokale markt mag iedereen die wat te verkopen heeft, dat daar aanbieden.

Groenten uit je tuintje zijn altijd een goede bijverdienste.

Die hoge stapel zijn bloemen van de papaya, lekker en zacht. Linksvoor en -achter sirih benodigdheden.

Ook hier links wordt iets geproduceerd, 

namelijk koffie Luwak. 

Deze Luwak, (een wasbeerachtige) heeft net een maaltje verse koffiebonen gekregen,

en na een sanitaire stop worden de bonen gewassen en geroosterd. Het is een van de duurste koffiesoorten.

het dagelijks leven.

Oma kijkt of er geen steentjes in de rijst zitten. De rijst wordt namelijk vaak langs de weg gedroogd, zoals hieronder.

Thuis ben je altijd met je familie en buren, die vaak ook weer familie zijn.

Iedereen helpt mee.

De oudere zussen letten op de kleintjes.

Achter het huis maakt een oom palmwijn met dit destillatievat .

Op vrijdag ga je je tante helpen op de markt. Ook hier weer papayabloemen. Lekker als groente.

Het varken dat net geslacht is, wordt met behulp van brandend stro van zijn haren ontdaan. daarna kan het villen beginnen.

Wanneer de gasten koffie willen, stamp je je (zelfverbouwde) koffiebonen in dezelfde stamper als waarin je later de rijst stampt.

Tot  twaalf uur ga je naar school in je uniform. Naar huis loop je meestal, of ga je met de Bemo (taxi)

’s Middags ga je hier je huiswerk maken

Een oom werkt hier aan de grafsteen van iemand die pas overleden is. Zijn graf met  grafsteen komen midden in het dorp.

Een paar huizen verderop wordt een ikat geweven. Daar heb je al gauw een paar maanden voor nodig. Maar als hij klaar is, heb je wel een kledingstuk dat een leven lang meegaat.

Van de bladeren van de Lontarpalm kan je deze prachtige manden maken.

Bij de haven verderop dient dit Japanse luchtdoelkanon als meerpaal. De Japanners wilden vanuit Sumba Australië binnen vallen, maar het is er nooit van gekomen.

De gong is niet alleen een leuk muziekinstrument, maar wordt ook gebruikt bij allerlei ceremoniën. Hij is dus ook bezield, en je ziet hem dan ook vaak afgebeeld op grafstenen en ikats .

Deze oude Hollandse kanonnen die onder een huis liggen wijzen op een roerig verleden . De Nederlanders hebben Sumba nooit echt onder de duim gekregen,

De mannen zitten weer eens te kaarten. De winnaar mag de verliezers van wasknijpers  voorzien, een gewoonte die in Nederland ook wel toepasbaar is.

In de oude dorpen staat het leven in het teken van overleven en traditie.

 De traditie helpt je vaak met dat overleven.

De dagelijkse was wordt gedaan met regenwater dat handig met de golfplaat is opgevangen in de ton.

deze tonnen kom je overal in Indonesie tegen , ze bevatten teer dat wordt gebruikt in de wegenbouw

Bij het kruispunt heeft een grote broer een winkeltje gebouwd waar een andere broer groenten uit de tuin verkoopt. Vooral de pepertjes (Cabeh)

zullen zeker afnemers vinden.

Er worden op Sumba zoveel dieren geofferd dat de veestapel voornamelijk daarvoor bedoeld is. De karbouwenhoorns en varkenskaken worden weer mee naar huis genomen en geëtaleerd, zodat iedereen kan zien dat je  aan je verplichtingen hebt voldaan. Het vlees wordt uitgedeeld en voorziet het hele dorp een week lang van eten.

Tradities zijn belangrijk en ceremoniën zijn daarbij een belangrijk hulpmiddel. Ook dit bloederige tafreel is zo’n ceremonie. Bij een begrafenis of bruiloft worden altijd veel dieren geofferd en dus geslacht. Bij het overlijden van een belangrijk persoon kan dat zomaar 200 karbouwen, 110 geiten en 50 varkens zijn. Dit wordt met kapmessen en gewoon op straat gedaan, want daar is ruimte en de grond is er verhard.

Sumba Ikats

Een van de weinige dingen die we wel weten van Sumba, is dat daar zulke bijzondere Ikats vandaan komen. 

Ikats zijn in principe doeken die als kleding gebruikt worden, en in veel delen van Indonesië gebeurd dat nog steeds. In Sumba echter hebben ze vooral een rituele functie. Ikats dienen onder andere als bruidsschat en ook worden overledenen voordat ze begraven worden een tijdje in een Ikat bewaard. Karakteristiek voor  de Sumba ikat is dat ze zo figuratief zijn. Ze zitten vol herkenbare elementen. Belangrijkste onderdeel is vaak de voorouders, zoals rechtsboven. Verder veel dieren, vooral hun geliefde paarden, jachtpartijen, graftombes die allemaal in de onderste ikat rechts terug te vinden zijn.

Het maken van een ikat is veel werk en opvallend ingewikkeld. Het patroon wordt aangebracht VOOR het weven. Bundeltjes draad worden op een weefgetouw gekleurd door ze gedeeltelijk af te binden. Na diverse keren geverfd te zijn worden de draden pas geweven met een eenvoudige zwarte draad.

De weefster is onderdeel van het weefgetouw. De lat op haar rug houdt namelijk het getouw op spanning.

Meer informatie over ikatweven vindt u elders op deze website.

Reizen naar Sumba. 

Nu wilt u natuurlijk ook naar Sumba toe, en dat is tegenwoordig vrij eenvoudig. Vanuit Bali is het een uurtje vliegen.

Er is een geweldige informatieve duitse website die u helpt met allerlei reisinformatie, hij heet Sumba information. Het is echt een one-stop website want verder is goede informatie schaars.

Weefsters afgebeeld op een grafsteen.

@    all rights reserved Indoshop.nl